Portugalskie konstrukcje, których nie spotkasz (lub w mniejszym stopniu spotkasz) w innych językach romańskich

Czasami snujesz w swojej głowie różne plany. Jak to sobie w wolnej chwili usiądziesz w jesienny wieczór na kanapie z ciepłą herbatą w ręku i w końcu poświęcisz trochę czasu na naukę swojego ulubionego języka. Ponieważ nie bardzo masz ochotę na naukę gramatyki i ponowne przebijanie się przez jej liczne meandry lub też naukę słówek, chwytasz za książkę lub inny tekst i zaczynasz czytać. Na początku jest super, trafiasz na jakieś ciekawy wyraz i jesteś pełen motywacji i zadowolenia. W końcu dołożyłeś kolejną niewielką cegiełkę do lepszego opanowania języka. Czytasz więc dalej, aż tu nagle dopada Cię językowa rzeczywistość. Trafiasz na fragment, który wyjątkowo trudno jest Ci zrozumieć. Tym bardziej, że czegoś takiego to jeszcze w życiu nie widziałeś…

Witaj w świecie konstrukcji niespotykanych w innych językach romańskich lub też wyglądających co najmniej dziwnie (czytaj, inaczej niż w języku hiszpańskich, włoskim lub francuskim):

1.     Infinitivo pessoal

Można powiedzieć, że to wspaniały wynalazek języka portugalskiego. Nie spotkamy go, w żadnym z podstawowych języków romańskich. Dlatego też niestety, znajomość np. hiszpańskiego w niczym nam tutaj nie pomoże. Stosujemy go najczęściej po konstrukcjach bezosobowych lub przyimkach, aby jasno zaznaczyć kto jest wykonawcą danej czynności.

É importante estudares mais português. 

– Ważne jest, abyś uczył się więcej języka portugalskiego.

Não podemos ir ao cinema hoje por não termos tempo. 

– Nie możemy iść dzisiaj do kina z powodu braku czasu.

Obrigada por teres aceitado o meu convite. 

– Dziękuję, że zaakceptowałeś moje zaproszenie.

Uwaga: Niektóre przypadki jego użycia mogą nam się odrobinę mylić z formułami wprowadzającymi tryb conjuntivo np. para (infinitivo pessoal) – para que (modo conjuntivo).

Sposób tworzenia:

Forma prosta (bezokolicznik + końcówki):

eu falar

tu falares

ele, ela, você falar

nós falarmos

eles, elas, vocês falarem

Forma złożona (ter odmienione w infinitivo pessoal + particípio)

eu ter falado

tu teres falado

ele, ela, você ter falado

nós termos falado

eles, elas, vocês terem falado

2.    Po co komu te łączenia, czyli zabawa z przyimkami

Podobne połączenia spotkamy w języku włoskim lub francuskim. Jednak nie będą one występować tak licznie jak w języku portugalskim. Przecież przyimki możemy tutaj łączyć z rodzajnikiem określonym i nieokreślonym, zaimkami wskazującymi (w nieco bardziej okrojonej formule), z zaimkiem dzierżawczym (np. dele, dela, deles, delas), zaimkami nieokreślonymi (pojedyncze formy) oraz przysłówkami miejsca.

Jednym słowem prawdziwy armagedon ;) Pomijając fakt, że już samo stosowanie przyimków bywa zmorą dla uczniów. Po co nam, na przykład, dwa przyimki w przypadku dni tygodnia (czynność jednorazowa lub powtarzalna) albo rozróżnienia dotyczące środków transportu (określony lub nieokreślony)?

3.    Futuro do conjuntivo

Kolejny element gramatyki, który jest nadal obecny w języku portugalskim. W pozostałych językach romańskich forma ta nie istnieje (francuski i włoski) lub nie jest ona stosowana (hiszpański). Dlatego również tutaj przyjdzie nam się zmierzyć z opanowaniem nietypowego zagadnienia. Najczęściej spotkamy je w zdaniach warunkowych.

Quando eu chegar a casa, telefono-te. 

– Kiedy przyjadę do domu, zadzwonię do Ciebie.

Se tivermos mais tempo livre, vamos visitar a Joana. 

– Jeżeli będziemy mieli więcej wolnego czasu, odwiedzimy Joanę.

Sposób tworzenia:

1 etap – należy przypomnieć sobie  formę czasownika  w 3 os. liczby mnogiej w czasie pretérito perfeito simples (w przypadku czasowników nieregularnych jest to nieco trudniejsze), a następnie usunąć końcówkę - am

2 etap – dodanie końcówek futuro do conjuntivo

np: czasownik ser

eu for

tu fores

ele, ela, você for

nós formos

eles, elas, vocês forem

4.   Ach ten zaimek….

Jego zastosowanie byłoby całkiem przyjemne, gdyby nie jeden fakt… …..dlaczego ciągle musi zmieniać swoje położenie? Nie może występować w jednym, ewentualnie w dwóch w oparciu o stabilne zasady, a nie ich całą listę… (dla przypomnienia zaimek zwrotny lub complemento może znajdować się za czasownikiem, przed czasownikiem lub w środku czasownika).

W językach romańskich występuje on w przypadku czasowników zwrotnych przed czasownikiem np.

Me llamo Manuel.

Je m’appelle Pierre.

Mi chiamo Luca

Ale nie w języku portugalskim, gdzie mówimy przecież:

Chamo-me Pedro

5.    Ir + ir… to nie jest możliwe

Jest to o tyle ciekawa kwestia, że w języku hiszpańskim czy też francuskim jest to dopuszczalne:

Je vais aller…

Yoy a ir….

W języku portugalskim nie używamy jednak tego połączenia i zastosujemy po prostu formę teraźniejszą czasownika ir np :

Amanhã vou ao cinema. 

– Jutro pójdę do kina.

To były oczywiście tylko wybrane niespodzianki… język portugalski kryje ich znacznie więcej.